Η γαστοοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) αποτελεί μια διαταραχή του ανώτερου γαστρεντερικού συστήματος και χαρακτηρίζεται από την παλινδρόμηση των περιεχομένων του στομάχου στον οισοφάγο. Αποτελεί μια συχνή πάθηση στις δυτικές κοινωνίες και πολλές φορές η διάγνωση διαλάθει της ιατρικής προσοχής.
Πώς προκαλείται η ΓΟΠ;
Μεταξύ του στομάχου και του οισοφάγου υπάρχει ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας, ο οποίος αποτελεί ένα φραγμό μεταξύ των δύο οργάνων. Υπό φυσιολογικές συνθήκες ο σφιγκτήρας χαλαρώνει περιοδικά και υπάρχει μικρή παλινδρόμηση γαστρικών περιεχομένων προς τον οισοφάγο. Όταν υπάρχουν παράγοντες που οδηγούν σε παρατεταμένη χαλάρωση του σφιγκτήρα τότε μπορούν να προκύψουν ενοχλητικά συμπτώματα ή και ορατές διαβρώσεις στο βλεννογόνο του οισοφάγου.
Ποιοι παράγοντες προδιαθέτουν για ΓΟΠ;
Δεν υπάρχει ένα ξεκάθαρο αίτιο το οποίο να προκαλεί ΓΟΠ. Ωστόσο οι εξής παράγοντες έχουν συσχετιστεί με την παρουσία ΓΟΠ:
- Παχυσαρκία
- Παρουσία διαφραγματοκήλης
Τι είναι η διαφραγματοκήλη;
Όπως υποδηλώνει το όνομα η διαφραγματοκήλη είναι ένα μη φυσιολογικό “άνοιγμα” στο διάφραγμα όπου επιτρέπει την είσοδο τμήματος του στομάχου από την κοιλιά στο θώρακα. Λόγω αυτής της ανατομικής διαταραχής ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά και εξαιτίας του γεγονότος αυτού τα γαστρικά περιεχόμενα παλινδρομούν.
Αριστερά απεικονίζεται τμήμα του στομάχου να προβάλλει δια μέσω του διαφράγματος, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της διαφραγματοκήλης.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Συχνά η ΓΟΠ μπορεί να μην προκαλεί εμφανή συμπτώματα. Όταν προκαλεί συμπτώματα τα πιο τυπικά είναι:
- Οπισθοστερνικός καύσος (“καούρα” πίσω από το θώρακα μέχρι και το φάρυγγα)
- Αναγωγές (επιστροφή τροφών στο φάρυγγα μέχρι και τη στοματική κοιλότητα)
- Οπισθοστερνικό άλγος
- Δυσφαγία
- Οδυνοφαγία (πόνος κατά την κατάποση τροφής)
- Συμπτώματα από το αναπνευστικό (βήχας, ασθματικές κρίσεις)
- Βράγχος φωνής (“βραχνάδα”)
- Δυσοσμία στόματος και διάβρωση των δοντιών (αποτέλεσμα της παλινδρόμησης τροφών και γαστρικών οξέων)
Το οπισθοστερνικό άλγος μοιάζει με καρδιακό άλγος;
Μερικές φορές ο πόνος από τη ΓΟΠ μπορεί να θυμίζει πόνο που προέρχεται από την καρδιά (στηθάγχη). Μπορεί να διαρκέσει από λίγα λεπτά μέχρι ώρες, μπορεί να επεκτείνεται προς το αριστερό χέρι ή και το σαγόνι. Συνήθως συμβαίνει μετά τη βρώση γεύματος, συχνά ξυπνά τον πάσχοντα κατά τον ύπνο και μπορεί να επιδεινώνεται από τη συναισθηματική φόρτιση. Ο πόνος συνήθως ανταποκρίνεται άμεσα στην κατανάλωση αντιόξινων φαρμάκων.
Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές;
- Οισοφαγίτιδα (διαβρώσεις στον οισοφάγο)
- Οισοφάγος Barrett (δυσπλασία του βλεννογόνου του οισοφάγου)
- Άσθμα (από την εισρόφηση των υγρών στο αναπνευστικό)
- Προδιάθεση για καρκίνο στη γαστροοισοφαγική συμβολή
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση συχνά βασίζεται αποκλειστικά στο ιστορικό του ασθενούς. Η εμφάνιση του οπισθοστερνικού καύσου μετά την κατανάλωση τροφής και η άμεση ύφεση με αντιόξινα σκευάσματα είναι χαρακτηριστική της ΓΟΠ. Ωστόσο όταν η ΓΟΠ εκδηλώνεται με άλλα πιο σπάνια συμπτώματα (πχ βήχας ή βράγχος φωνής) απαιτείται περαιτέρω έλεγχος. Ιδίως στην περίπτωση του οπισθοστερνικού άλγους πρέπει πρωτίστως να αποκλειστούν καρδιολογικά αίτια.
Πρέπει να γίνεται γαστροσκόπηση;
Δεν είναι απαραίτητη η γαστροσκόπηση στις περισσότερες περιπτώσεις. Η γαστροσκόπηση δεν μπορεί να θέσει τη διάγνωση της ΓΟΠ αλλά μπορεί να αξιολογήσει τις πιθανές επιπλοκές της. Η εξέταση αυτή επιτρέπει την επισκόπηση του οισοφάγου για να εκτιμηθεί αν η παλινδρόμηση έχει προκαλέσει διαβρωτικές βλάβες και επιτρέπει τη λήψη βιοψιών για να αξιολογηθεί η επίπτωση στο βλεννογόνο του οισοφάγου. Επίσης επιτρέπει τον αποκλεισμό άλλων παθήσεων που μπορεί να εκδηλώνονται με αντίστοιχα συμπτώματα.
Υπάρχουν και άλλες εξετάσεις;
Σε ασθενείς με επίμονο οπισθοστερνικό άλγος και δυσφαγία αλλά φυσιλογική γαστροσκόπηση πρέπει να πραγματοποιείται μανομετρία οισοφάγου για να αποκλειστούν διαταραχές κινητικότητας (πχ διάχυτος οισοφαγικός σπάσμος). Παράλληλα η 24ωρη μέτρηση του pH του στομάχου μπορεί να θέσει τη διάγνωση της ΓΟΠ όταν απουσιάζουν άλλα αντικειμενικά ευρήματα.
Ποια είναι η αντιμετώπιση της ΓΟΠ;
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τη συχνότητα και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής αλλά και φαρμακευτική παρέμβαση.
Αλλαγές τρόπου ζωής:
- Απώλεια σωματικού βάρους
- Διακοπή καπνίσματος και περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ
- Ύπνος σε ύπτια θέση (ανάσκελα) και χρήση δύο μαξιλαριών πίσω από το κεφάλι
- Αποφυγή κατανάλωσης φαγητού πριν τον ύπνο
- Αποφυγή πιθανών εκλυτικών τροφών όπως σοκολάτα, λιπαρά, πικάντικα μπαχαρικά, καφεΐνη
- Μικρές και συχνές ποσότητες φαγητού με καλή μάσηση
- Αποφυγή στενών ενδυμάτων που σφίγγουν την κοιλιά
Φαρμακευτική αγωγή:
Η φαρμακευτικά αγωγή περιλαμβάνει τις ακόλουθες κατηγορίες:
- Αντιόξινα (πχ διττανθρακικό νάτριο, ανθρακικό ασβέστιο)
- Αλγινικά άλατα (πχ Gaviscon)
- Ανταγωνιστές του υποδοχέα ισταμίνης 2 (πχ φαμοτιδίνη)
- Αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (πχ ομεπραζόλη)
Σε ήπιες περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα δεν είναι καθημερινά, προτείνεται η χρήση απλών αντιόξινων ή και αλγινικών αλάτων. Εναλλακτικά οι ανταγωνιστές του υποδοχέα ισταμίνης 2 μπορούν να χρησιμοποιηθούν για σύντομο χρονικό διάστημα. Σε περίπτωση έντονων συμπτωμάτων ή επιβεβαιωμένης οισοφαγίτιδας από τη γαστροσκόπηση τότε χρησιμοποιούνται αναστολείς της αντλίας πρωτονίων για ορισμένο χρονικό διάστημα. Σε περίπτωση σοβαρής δυσπλασίας (οισοφάγος Barrett) η λήψη αναστολέων της αντλίας μπορεί να είναι εφόρου ζωής.
Έχει θέση η χειρουργική αντιμετώπιση στη ΓΟΠ;
Η χειρουργική αντιμετώπιση έχει θέση όταν δεν υπάρχει ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή και ιδίως στην περίπτωση μεγάλης διαφραγματοκήλης. Η πιο καλά μελετημένη επέμβαση είναι η θολοπλαστική κατά Nissen που πραγματοποιείται συνήθως λαπαροσκοπικά.
Συμπεράσματα:
- Παλινδρόμηση παρατηρείται όταν υπάρχει επιστροφή γαστρικών υγρών από το στομάχι στον οισοφάγο
- Η παχυσαρκία και η παρουσία διαφραγματοκήλης σχετίζονται με ΓΟΠ
- Το κύριο σύμπτωμα είναι το αίσθημα καύσου πίσω από το στέρνο και δευτερευόντως οι αναγωγές γαστρικού περιεχομένου και μερικές φορές το οπισθοστερνικό άλγος
- Το οπισθοστερνικό άλγος μπορεί να μιμείται τη στηθάγχη
- Η ΓΟΠ μπορεί να προκαλέσει πολλές επιπλοκές σημαντικότερη εκ των οποίων είναι ο οισοφάγος Barrett
- Η γαστροσκόπηση δε θέτει τη διάγνωση αλλά αξιολογεί τις επιπτώσεις στον οισοφάγο
- Η κυριότερη αντιμετώπιση είναι αλλαγές στον τρόπο ζωής όπως η απώλεια βάρους
- Σε πιο επίμονη συμπτωματολογία χορηγείται φαρμακευτική αγωγή
- Το χειρουργείο αποτελεί επιλογή όταν δεν υπάρχει ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή
Παραπομπές:
